.::  O KRYPCIE  ::.

Od strony północnej do Poznańskiego Starego Miasta przylega Wzgórze św. Wojciecha – jedno z najważniejszych miejsc pamięci narodowej. W jego skład wchodzą: kościół św. Wojciecha (I połowa XV wieku) z Kryptą Zasłużonych Wielkopolan, kościół św. Józefa i klasztor Karmelitów Bosych (XVII wiek), Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan (najstarsza Poznańska nekropolia, założona w 1810 roku) oraz monumentalny pomnik Armii „Poznań” (1982 rok). Usytuowanie w bliskim sąsiedztwie tych miejsc kultu, pamięci i hołdu nadaje Wzgórzu św. Wojciecha szczególny, niepowtarzalny charakter.

Krypta Zasłużonych WielkopolanZ inicjatywą stworzenia przy kościele św. Wojciecha panteonu wybitnych Wielkopolan na wzór krakowskiej Skałki wystąpił po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ksiądz Bolesław Kościelski (1871-1925), proboszcz tej parafii w latach 1903-25. Ideę poparł Heliodor Święcicki (pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego) oraz grono znamienitych Wielkopolan – i tak wiosną 1922 roku ukonstytuował się Komitet Budowy Grobów Zasłużonych pod przewodnictwem ks. biskupa Stanisława Łukomskiego. Za datę powstania poznańskiego panteonu zasłużonych można uznać dzień 10 czerwca 1923 roku, kiedy to ze starego cmentarza świętomarcińskiego przy ul. Towarowej uroczyście przeniesiono do kościoła św. Wojciecha trumną z prochami Karola Marcinkowskiego, wielkiego lekarza, filantropa i społecznika, urodzonego na św. Wojciechu. Trumna wystawiona była przed ratuszem, skąd w uroczystym pochodzie przeniesiono ją na Wzgórze św. Wojciecha. Złożono ją nie w krypcie, lecz we wschodniej części nawy południowej, w marmurowym sarkofagu wykonanym przez wybitnego poznańskiego rzeźbiarza Marcina Rożka. Wieczorem zaś w Teatrze Wielkim odbyła się okolicznościowa akademia, w trakcie której przemawiał m. in. poeta Jan Kasprowicz, a orkiestra odegrała poemat symfoniczny Odwieczne Pieśni Mieczysława Karłowicza. Podobna uroczystość powtórzyła się w cztery miesiące później, 14 października 1923 roku, lecz tym razem kondukt żałobny z prochami trzech bohaterów narodowych epoki napoleońskiej wyruszył sprzed Muzeum Wojskowego, mieszczącego się wówczas przy ul. Powstańców Wielkopolskich. Do przygotowanej już pod kaplicą św. Antoniego krypty przeniesiono z miejsc pierwotnego spoczynku trumny.: Józefa Wybickiego, Antoniego „Amilkara” Kosińskiego i Andrzeja Niegolewskiego. Ich doczesne szczątki złożono w sarkofagach specjalnie wykonanych na tę okazję i istniejących po dziś dzień. W tych uroczystościach udział wzięła rodzina innego wybitnego Wielkopolanina epoki – generała Michała Sokolnickiego, którego prochów nie udało się odnaleźć, gdyż jego warszawska mogiła uległa zniszczeniu. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku, spoczął w krypcie kompozytor Feliks Nowowiejski. W tym samym roku przeniesiono trumnę z prochami ks. Wacława Gieburowskiego oraz profesora Heliodora Święcickiego. W latach sześćdziesiątych XX stulecia w Krypcie złożono także doczesne szczątki zasłużonych dla kultury narodowej kompozytorów – w 1965 roku Tadeusza Szeligowskiego, a w 1969 roku Stefana Bolesława Poradowskiego.

Należy w tym miejscu wspomnieć, że podziemia kościoła św. Wojciecha i jego otoczenie od dawna były miejscem spoczynku zmarłych. Ludzkie szczątki z byłego cmentarza przykościelnego i podziemi złożono z czasem w bocznych komorach krypty. Spoczywają tu dawni proboszczowie świątyni, m. in. ks. Wojciech Turski (+ 1592r.), wybitny siedemnastowieczny malarz ks. Krzysztof Boguszewski (+ 1635r.) i ks. Franciszek Bażyński (+1876r.) Miejsce wiecznego spoczynku w podziemiach kościoła znalazł także zmarły w 1945 roku, a przeniesiony tutaj w 1967 roku kandydat na ołtarze – ks. Aleksander Żychliński. Należy w tym miejscu dodać, że w 1992 roku w kaplicy św. Antoniego umieszczono urnę z sercem generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Utworzona w 1923 roku krypta, w swoich wymiarach niewielka i bardzo skromna, wkrótce zaczęła być zbyt ciasna. Z uwagi na niefunkcjonalność podziemi kościoła, pozbawionych odpowiedniego układu komunikacyjnego, pojawiły się w połowie lat osiemdziesiątych głosy postulujące jej przebudowę. Powstały różne koncepcje, jak np. przeniesienia nekropolii do obszernych podziemi sąsiedniego klasztoru Karmelitów Bosych czy też przebudowy i poszerzenia krypty pod kościołem (pod nawą główną lub północną). Wówczas to z inicjatywy znanego historyka i krajoznawcy Zenona Szymankiewicza powstał Społeczny Komitet Odbudowy Krypty Zasłużonych, w skład którego wszedł ks. biskup Tadeusz Etter oraz przedstawiciele organizacji społecznych i kulturalnych. Po zmianach społeczno-politycznych, które zaszły w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku Komitet podjął intensywne działania, wsparty w 1992 roku przez profesora Stefana Stuligrosza oraz Oddział Wielkopolski Stowarzyszenia Miłośników Tradycji Mazurka Dąbrowskiego. W wyniku badań podziemi oraz fundamentów filarów kościoła św. Wojciecha stwierdzono, że niemożliwa będzie rozbudowa istniejącego ciągu korytarzy i krypt. W tej sytuacji podjęto decyzję o budowie nowej krypty przylegającej do kościoła od strony południowej i połączonej z dotychczasowymi podziemiami. Nawiązując do tradycji swego poprzednika, Komitetu Budowy Krypty Zasłużonych z 1922 roku, 20 marca 1996 roku ukonstytuował się nowy Społeczny Komitet Budowy Krypty Zasłużonych Wielkopolan. W jego skład weszli: ks. arcybiskup Jerzy Stroba, prezydent miasta Wojciech Szczęsny Kaczmarek, rektor Akademii Rolniczej Ryszard Ganowicz, historyk Zenon Szymankiewicz, dyrektorzy wydziałów Urzędu Wojewódzkiego Lena Bednarska i Jerzy Gładysiak (koordynator budowy), architekt Jerzy Gurawski, prezes Fundacji „Polska Sztuka Użytkowa” Andrzej Miarkowski (organizator przedsięwzięcia), prezes firmy budowlanej Energopol 7 Jerzy Ciechanowski i proboszcz parafii ks. Zygmunt Sterczewski. Pracom Komitetu przewodniczył wojewoda poznański Włodzimierz Łęcki. Równocześnie, dzięki środkom przekazanym przez Ministerstwo Kultury i sztuki wykonano konserwację sarkofagów i zabytkowej substancji starej krypty.

Krypta Zasłużonych WielkopolanPrace budowlane poprzedziły badania archeologiczne, wykonane przez Muzeum Archeologiczne w Poznaniu pod kierunkiem Zbigniewa Karolczaka. Środki na budowę pochodziły z darowizn rzeczowych i finansowych wielu firm, instytucji, przedsiębiorstw oraz gmin Wielkopolski. Budowy nowej krypty według projektu architekta Jerzego Gurawskiego podjęły się wielkopolskie przedsiębiorstwa Energopol 7 i Budimex. W budowę zaangażowanych było także wiele firm krajowych i zagranicznych, głównie budowlanych, dostawczych i rzemieślniczych, m. in. Stalexport, Atlas, Elektromontaż, Energetyka Poznańska, Posbau, cerabud z Krotoszyna, Odlewnia Żeliwa ze Śremu. Nowa krypta została zbudowana tuż przy nawie południowej kościoła i połączona ze starą przejęciem wykutym w fundamentach kaplicy św. Antoniego. Jej obszerne, blisko 200-metrowej powierzchni wnętrza, zamknięte dwoma półkolistymi absydami, nawiązuje do stylu romańskiego, a proste wapienne tynki, posadzkowe granity i elementy metaloplastyki podkreślają dostojność tej nekropolii. Sakralny charakter nadaje wnętrzu mały granitowy ołtarz z oryginalnym barokowym krucyfiksem. Wejście do nowej krypty znajduje się po stronie północnej kościoła i prowadzi poprzez przejścia w podziemiach i starą kryptę. Nowoczesne, oszklone wejście, swym stylem zaznaczające niehistoryczność nowej budowli, znajduje się po stronie południowej świątyni. Tutaj też wmurowana jest tablica erekcyjna nowej krypty i tabliczki pamiątkowe donatorów. Do tej pory złożono tutaj 11 trumien z prochami zasłużonych Wielkopolan oraz dwie urny – pierwsza z sercem generała Jana Henryka Dąbrowskiego, druga z ziemią z miejsca pochówku generała Ignacego Prądzyńskiego. Tuż nad wyjściem z krypty, na ścianie zachodniej kaplicy św. Antoniego, znajduje się wiele mówiąca sentencja:

OJCZYZNĘ KOCHAMY NIE DLATEGO ŻE JEST WIELKA,
ALE DLATEGO, ŻE NASZA.

Uroczyste otwarcie krypty nastąpiło 15 czerwca 1997 roku i było ostatnim akcentem wielkopolskich obchodów dwustulecia powstania polskiego hymnu – Mazurka Dąbrowskiego.

Termin zwiedzanie krypty należy uzgodnienić w biurze parafialnym.
Krypta jest nieczynna w czasie mszy św. i uroczystości kościelnych.